Khang Hữu Vi (1858 - 1927)
Phong trào duy tân ở Trung Quốc vào cuối thế kỷ XIX
đầu thế kỷ XX chính là cuộc cải cách của Khang Hữu Vi vận động năm 1898 về tất
cả các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, quân sự.
Kinh
tế
Tư tưởng coi thường công thương nghiệp vốn là tư
tưởng cổ hủ của Nho giáo đã chi phối lâu dài trong lịch sử Trung Quốc. Quan
niệm bảo thủ này đã nhìn con đường phát triển xã hội một cách thiển cận, chỉ
coi trọng nông nghiệp, xem việc học chữ thánh hiền mới là con đường đáng được
coi trọng, thậm chí coi khinh tất cả các nghề khác. Do đó trong toàn bộ chủ
trương cải cách kinh tế- xã hội ở Trung Quốc, phong trào Duy Tân đã đề ra tư
tưởng “Dĩ thương lập quốc” và “Thượng công” làm xương sống của chương trình cải
cách kinh tế. Khang Hữu Vi đã trình lên nhà vua sáu biện pháp làm cho đất nước
giàu mạnh đó là: xây dựng và quản lí đường sắt, chế tạo máy và đóng tàu, khai
thác mỏ, đúc tiền bạc trắng và in tiền giấy, lập bưu chính. Tất cả những chủ
trương này là nhằm làm cho những mầm mống kinh tế hàng hóa ở Trung Quốc có cơ
sở, điều kiện để phát triển. Nhờ tiếp xúc với khoa học kĩ thuật phương Tây,
phái Duy Tân đã hiểu rõ việc dùng trí tuệ hơn dùng sức lực, do đó đã mạnh dạn
đề nghị nhà vua cho lập các trường đào tạo công nghệ, dạy nghề, khuyến khích
các phát minh, cấp bằng công nghiệp, đồng thời mua sách báo và du nhập khoa học
kĩ thuật của phương Tây. Có thể nói về khách quan sự xâm thực của chủ nghĩa
thực dân đã tạo nên một lực đẩy đối với kinh tế xã hội của Trung Quốc hội nhập
vào quỹ đạo mới. Dù rằng những chủ trương của họ chưa thật đầy đủ, song đó thực
sự là những nhận thức hết sức mới mẻ và tích cực. Chủ trương cải cách nền kinh
tế Trung Quốc với tư tưởng chủ đạo là đề cao công thương nghiệp chính là nhằm
biến đổi nền kinh tế nông nghiệp truyền thống của Trung Quốc thành nền kinh tế
hàng hóa phát triển trong quỹ đạo tư bản chủ nghĩa.
Chính
trị
Phái Duy Tân hiểu rằng một cuộc cải cách chính trị sẽ
đảm bảo cho công cuộc Duy Tân toàn diện ở Trung Quốc giành được thắng lợi. Cuộc
cải chế bắt đầu từ biến pháp quyền vua, xây dựng chế độ quân chủ lập hiến trên
nguyên tắc tam quyền phân lập. Khang Hữu Vi đã khẳng định rằng:
Cải cách thành công hay không đều quan hệ đến vị
trí quyền lực của nhà vua. Nếu như quyền uy của Hoàng Đế được khôi phục, cải
cách theo trình tự lệnh thi hành, lệnh cấm đều có hiệu lực thì chỉ một hay hai
năm là có thể tốt.
Chủ trương cải chế bắt đầu từ việc cách chức những
quan lại tham nhũng, bổ nhiệm những người thuộc phái Duy Tân vào bộ máy chính
quyền, thay đổi cách tuyển lựa quan lại theo dòng dõi quyền quý bằng cách tôn
trọng hiền tài, chế độ tập quán bằng chế độ tuyển cử. Mục đích cuối cùng là từ
quân quyền chuyển sang dân quyền, từ độc tài sang dân chủ. Phái Duy Tân cũng
cho rằng cơ sở để xây dựng chế độ chính trị mới ở Trung Quốc là dựa trên nguyên
tắc “Hán Mãn bất phân, quân dân cộng trị”. Như vậy, Khang Hữu Vi và các nhà Duy
Tân đã nhận thức được tầm quan trọng của việc cải cách bộ máy chính trị mà
trước hết là giành lại quyền lực thực sự về cho nhà vua để tiến hành công cuộc
cải cách có hiệu quả. Nhưng các nhà Duy Tân đã lực bất tòng tâm, con đường cải
cách chính trị thực sự là một con đường vô cùng khó khăn, phái Duy Tân đã thất
bại trong tình thế không cưỡng lại được.
Văn hóa- giáo dục
Trong chủ trương của phái Duy Tân, giáo dục được đặc
biệt chú ý nhằm đào tạo ra một đội ngũ nhân tài, góp phần nâng cao dân trí bắt
kịp với thời đại. Khang Hữu Vi đã từng nói: “Thái Tây mạnh, cái gốc không
phải là vũ khí kĩ thuật mà là cách học của kẻ sĩ và cách tổ chức một chế độ xã
hội mới”.
Ông cũng từng cho rằng sở dĩ Nhật Bản thành công một
phần là nhờ người Nhật biết học và biết thay đổi trị nước theo Tân Pháp, nhờ đó
họ đã mạnh lên. Phái Duy Tân đã đề ra bốn biện pháp để cải cách giáo dục: Lập
trường học ở khắp nơi, tổ chức học theo mô hình kiểu phương Tây; Thay đổi nội
dung học tập, cải cách chế độ thi cử, bỏ lối thi Bát Cổ; Mở nhiều nhà in để in
sách báo và dịch các loại sách để cho quần chúng có thể nắm được tri thức khoa
học; Cử người đi du học ở nước ngoài.
Xem xét toàn bộ tấu cáo của Khang Hữu Vi về vấn đề
giáo dục, ta thấy khá toàn diện. Chủ trương của phái Duy Tân bắt đầu từ việc
thay đổi cách học để tiến đến chỗ cải cách chế độ do đó đã vấp phải sự chống cự
quyết liệt của phái Bảo Thủ. Phái Bảo Thủ đề cao tính dân tộc đến mức mù quán
cho rằng có thể học phương Tây bách nghệ, học kĩ thuật công nghiệp nhưng về
nghĩa lí chính trị thì muôn vạn lần không nên học vì nếu dùng học Tây để thay
đổi Trung Quốc thì cuối cùng sẽ biến Trung Quốc thành Di địch. Phái Duy Tân
thông qua các tổ chức “Cường Học Hội”, “Nam Học hội”,…với các hình thức hoạt
động rất phong phú như: diễn thuyết, trao đổi, thảo luận, bình văn, dịch, in
sách, kết hợp với cả vận động cải cách chính trị dân chủ, đã tạo thành một học
phong mới lan rộng khắp cả nước. không chỉ đổi mới việc học, phái Duy Tân còn
chủ trương xóa bỏ những hủ tục, thay đổi cách ăn mặc quần áo, nếp sống sinh
hoạt v v…
Tóm lại, những biện pháp đổi mới văn hóa giáo dục của
phái Duy Tân đã tấn công mạnh mẽ vào lối học cũ, giáo điều, xa rời thực tế, mở
ra con đường “học vị dụng” nhằm mở rộng tầm mắt của trí thức và quần chúng nhân
dân, làm thay đổi hẳn nhận thức xã hội. Ý tưởng tạo nên một học phong cách tân
của các nhà Duy Tân thực sự có ý nghĩa thời đại sâu sắc.
Quân sự
Cốt cán của phái Duy Tân, về căn bản chỉ là những thư
sinh có kiến thức thi thư rất rộng, có tài năng học vấn, đầy nhiệt huyết đấu
tranh, nhưng thường thiếu hùng tài đại lược, ít am hiểu về việc binh cơ, khó có
thể đề ra chiến lược quân sự. Hơn nữa phái Duy Tân không có ai nắm một chức vụ
nào về quân sự dù chức nhỏ nhất, để ít nhiều có thể đề ra một chương trình cải
cách cụ thể về quân sự. Do đó biện pháp cải cách quân đội rút cuộc chỉ là những
đề nghị đầy tâm huyết của phái Duy Tân về việc kiểm soát chặt chẽ các lực lượng
vũ trang ở địa phương và xây dựng quân đội ở trung ương theo mô hình của phương
Tây, đó là huấn luyện hải quân và lục quân theo hướng Cận Đại hóa làm cho quân
đội Trung Quốc mạnh lên. Các nhà nho của phái Duy Tân không thể làm một cuộc
cải cách quân sự kiểu các nhà cải cách ở Nhật Bản cùng thời điểm, nhưng họ đã
nhận thức được sự yếu kém của quân đội và chủ trương cải tổ, chỉ riêng điều đó
đã đưa họ vượt qua tầm nhận thức của các nhà nho Trung Quốc đương thời.
Có thể nói, những chủ trương mới trên đây của phái
Duy Tân là một bước thử nghiệm dùng chế độ tư bản phương Tây và Nhật Bản để cải
tạo chế độ phong kiến truyền thống Trung Quốc. Những chủ trương của phái Duy
Tân rất ôn hòa nhưng đã bị phái Thủ Cựu chống đối kịch liệt. Từ Hi Thái Hậu
đứng đầu phái Thủ Cựu đã tuyên bố: “Thà mất nước chứ không biến pháp”.
Phái Thủ Cựu nắm trong tay toàn bộ binh lực, lại gồm toàn những quan lại cao
cấp, do đó chúng hoàn toàn làm chủ tình hình. Những biện pháp cải cách đụng
chạm đến quyền lợi thiết thân của quan lại lớn nhỏ cho nên chúng ra sức cấu kết
với nhau hình thành một trận tuyến Thủ Cựu rộng khắp, dốc toàn lực để bóp chết
phái Duy Tân. Do đó bao nhiêu chiếu dụ ban ra đều không được thực hiện, như
Lương Khải Siêu đã viết: “Mấy tháng nay, chiếu dụ Tân Chính khá nhiều, chỉ
dụ của vua đốc thúc các đại thần cũng lắm, nhưng các đại thần vẫn bỏ mặc”.
Cuộc đấu tranh giữa hai phái rất quyết liệt, ngày 21 tháng 9, chiến dịch
đàn áp phái Duy Tân bắt đầu. Khang Hữu Vi phải chạy trốn sang Hồng- Công. Lương
Khải Siêu may mắn trốn vào sứ quán Nhật Bản nên thoát chết, Đàm Từ Đồng quyết ở
lại sống chết với phong trào Duy Tân, cuối cùng đã bị chém cùng với năm nhà
hoạt động Duy Tân khác. Không khí khủng bố lan tràn khắp nơi, chế độ chuyên chế
lại được củng cố.
Duy Tân Mậu Tuất là một cuộc cải cách nhằm biến đổi
Trung Quốc từ một nước phong kiến thành một nước tư bản do những nhà nho yêu
nước tiến bộ thực hiện nhưng đã thất bại hoàn toàn. Thất bại của phong trào Duy
Tân chứng tỏ Trung Quốc không thể đi con đường Minh Trị Duy Tân. Bởi lẽ, so với
Nhật Bản, bối cảnh lịch sử Trung Quốc không có lợi cho cải cách. Phong trào Duy
Tân thất bại chấm dứt những hoài bão Cách tân lớn lao của thế hệ những nhà nho
yêu nước, đồng thời cũng cáo chung con đường cải cách để giải phóng Trung Quốc.
Mặc dù thất bại, phong trào Duy Tân vẫn là một sự
kiện có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử cận đại Trung Quốc về lĩnh vực chính
trị, và nhất là về lĩnh vực văn hóa tư tưởng. Phong trào Duy Tân chưa phế bỏ
được trật tự chế độ phong kiến và vai trò thống trị của nền văn hóa phong kiến
ở Trung Quốc, nhưng nó đã làm lung lay trật tự và nền tảng văn hóa đó. Có thể
nói, phong trào Duy Tân cuối thế kỉ XIX là một cuộc giải phóng tư tưởng, góp
phần mở đường cho những trào lưu văn hóa và tư tưởng chính trị tiến bộ hơn thâm
nhập và phát triển trong xã hội Trung Quốc. Ngày nay các học giả Trung Quốc
không chỉ phân tích những hạn chế, khiếm khuyết của phong trào Duy Tân, mà đồng
thời đã đánh giá cao ý nghĩa lịch sử của phong trào đó:
Cống hiến chủ yếu của cuộc Duy Tân Mậu Tuất là làm
lung lay và thay đổi cục bộ chế độ phong kiến truyền thống trên các lĩnh vực
chính trị, kinh tế, văn hóa giáo dục; người ta thử nghiệm xây dựng một Trung
Quốc cận đại, độc lập, phồn vinh và giàu mạnh.
Ghi chú: Tìm hiểu thêm vê “Duy tân Mậu Tuất” tại http://vi.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1ch_nh%E1%BA%ADt_Duy_t%C3%A2n
Nguồn:
Nguồn:
nhu shirt y
Trả lờiXóa- trước khi nhận xét người ta thì xem lại bạn coi
Trả lờiXóa- ko biết Tiếng Anh thì thôi, còn nếu nói thì phải nói cho đúng, xem lại ngữ pháp kìa
SHIT chứ ko phải là SHIRT nhé :) Chào thân ái và quyết thắng :)
fuck you dick heat
Xóadick head ...
Xóa[phong phong hoan vu thien dia but dung tai kiep da toi dai thanh diet vong]
Trả lờiXóaAi có thể cho e biet nội dung của cuộc cải cách trung quoc được không ạk
Trả lờiXóaCho minh hỏi tiền đề cơ sở Duy Tân Trung Quốc
Trả lờiXóa