Chúng
ta hãy bắt đầu bằng việc xem xét nền văn minh và sự văn minh nghĩa là thế nào.
Văn hóa và văn minh có mối liên hệ rất gần gũi. Tuy nhiên, nếu như văn hóa được
xem là nhân dạng và tính cách của một xã hội thì văn minh có thể được coi là
dân trí và đạo đức của xã hội ấy.
Ở
phương Tây, văn minh đồng nghĩa với hiện đại hóa cho nên trở nên văn minh là
tiến từ đói khổ lên giàu có, từ tĩnh thành động, từ định hướng nhóm sang định
hướng cá nhân, từ bó buộc trong phạm vi địa phương sang những biên giới phổ
quát hơn. Quan niệm của phương Tây về văn minh vì thế tập trung vào sự tiến lên
và nhu cầu bỏ lại đằng sau những tập tục cũ, cách nghĩ cũ và giá trị cũ.
Người
Việt và nói chung người Đông Á hiểu về văn minh khác, nhấn mạnh đến mở rộng
thay vì tiến lên. Trong khi cá nhân ở phương Tây tìm kiếm sự độc lập thì cá
nhân ở phương Đông lại tìm kiếm sự hòa nhập. Theo Khổng Tử việc phát triển bản
ngã (tu thân) là cái điều kiện tiên quyết để điều hành gia đình (tề gia), và
gia đình làm nền tảng cho việc trị quốc và bình thiên hạ. Theo mô hình này,
việc mở rộng dần dần cho phép duy trì tính liên kết xã hội trong khi có biến.
Đương
nhiên, không có nền văn minh nào là hoàn hảo hoặc là đồng nhất, và Phương Đông
và Phương Tây hay giao thoa qua lại. Sau đây là quan điểm của một người đàn ông
phương tây và của một người đàn ông Việt đối với các vấn đề gây tranh cãi ở
Việt Nam như gia trưởng, ăn thịt chó, karaoke và ách tắc giao thông.
Gia trưởng
Quan điểm của W.
Niềm
tin cho rằng chỉ đàn ông mới có thể nối dõi tông đường khiến người phụ nữ Việt
bị phân biệt đối xử ngay từ trước khi lọt lòng mẹ. Đây không chỉ là tàn tích từ
thời phong kiến Nho giáo của Việt Nam. Có thể thấy rõ điều này qua tỉ
lệ trẻ sơ sinh nam nữ chênh lệch hiện nay, và nhà nước đã phải cấm bác sĩ tiết
lộ giới tính thai nhi cho các cặp vợ chồng có thai.
Người
vợ hầu như bị phụ thuộc toàn bộ vào chồng. Tôi gần như không bao giờ thấy đàn
ông làm việc nhà và thường là ít hoặc không chịu trách nhiệm nuôi dưỡng con
cái.
Ngoài
xã hội, tôi thấy phụ nữ phải quét tước, mang vác và bán hàng, làm bất cứ việc
gì để trợ giúp gia đình; trong khi đàn ông ngồi hàng giờ uống bia, chè và cà
phê, nói chuyện bóng đá, chơi bài hay chơi cờ. Những người phụ nữ học vấn cao
mà tôi biết cũng không khá khẩm hơn, họ cũng phải đối mặt với áp lực và thách
thức trong công việc chuyên môn rồi về nhà vẫn phải hoàn thành tất cả những nghĩa
vụ truyền thống trong gia đình.
Vì
thế, tôi cho rằng không gì khiến xã hội Việt văn minh hơn là dành tự do và công
bằng hơn nữa cho phụ nữ Việt.
Quan điểm của V.
Chỉ
đơn giản là vì phụ nữ Việt không giống phụ nữ phương Tây không có nghĩa là họ
bị áp bức. Ở Việt Nam
phụ nữ cũng được tôn vinh như anh hùng (Hai Bà Trưng và Bà Triệu), nhà thơ (Hồ
Xuân Hương và Bà Huyện Thanh Quan) và những vị thần thánh (thánh mẫu). Việt Nam có
Hội Phụ nữ hoạt động mạnh và rộng khắp, đồng thời là nước có tỉ lệ nữ đại biểu
Quốc hội lớn hơn cả Anh và Mỹ.
Không
phải cái gì thuộc về gia trưởng cũng xấu và cần loại bỏ ngay lập tức. Người đàn
ông và đàn bà Việt có những vai trò khác nhau bởi vì về cơ bản họ có những mong
muốn, phẩm chất, và tính khí khác nhau.
Sự
khác biệt này không hẳn là đồng nghĩa với sự nô dịch; mà hơn hết, sự tổng hòa
đàn bà và đàn ông, âm và dương, là nền tảng để xây dựng cộng đồng hòa hợp.
Vì
thế trước khi phá bỏ hoàn toàn cấu trúc gia đình phụ hệ là nền tảng cho văn hóa
Việt bao thế kỉ nay thì chúng ta cần xem xét thận trọng xem hành động đó có ý
nghĩa như thế nào đối với các giá trị gia đình vốn tồn tại làm nền tảng cho xã
hội Việt Nam.
Ăn thịt chó
Quan điểm của W.
Người
văn minh không ăn thịt chó vì chúng gần gũi với con người. Chó là “người bạn
thân cận nhất của con người.” Nhiều người trong chúng ta lớn lên cùng với loài
vật này và xem chúng như là anh chị em. Khi chúng ta lập gia đình, chúng ta
thường nuôi chó như “những đứa trẻ có lông” của chúng ta.
Là
động vật có vú ăn thịt, chó là loài rất gần gũi với con người. Thịt của chúng
“ô uế” vì rằng chúng ăn thịt của các loại động vật khác. Ngoài ra, (đây không
phải là điều tôi muốn nghĩ đến!), thịt chó thật kinh tởm vì chúng ăn cả phân.
Người
nước ngoài và Việt Nam
nhìn khác nhau về món thịt chó
Ở
Hàn Quốc người ta vẫn đôi khi đánh chó để giết thịt, nhưng làm thế để làm tăng
mùi vị của thịt là rất tàn bạo và cần dừng lại ngay, trong trường hợp không thể
cấm việc tiêu thụ thịt chó.
Quan điểm của V.
Việc
nuôi chó làm thú cảnh không phải truyền thống ở Việt Nam nên người ta cũng chỉ coi chúng
như lợn mà thôi, thứ thực phẩm mà người phương Tây tiêu thụ với một ý thức rõ
ràng. Mà trên thực tế lợn còn gần gũi với con người hơn chó về nhiều mặt vì lợn
đặc biệt thông minh, và tình cảm nữa và các bộ phận của lợn thậm chí còn được
dùng để cấy ghép cho người.
Đánh chó trước khi
đem giết thịt là vô nhân đạo. Nhưng mà người phương Tây nhốt những con vật ấy
cả đời trong những cũi bé tí trong những trại tập trung thì cũng vô nhân đạo
chẳng kém.
Tất
nhiên với nhiều người, ăn chay là cách ăn duy nhất lành mạnh và có đạo đức.
Đứng từ góc độ đó thì người dân Việt không hẳn là chay tịnh, nhưng vẫn còn tiêu
thụ ít thịt và có nhiều tín đồ Phật giáo ăn chay hơn bất cứ nước phương Tây
nào.
Karaoke
Quan điểm của W.
Ở
Việt Nam,
tôi không sợ gì bằng đi công cán hay dự hội nghị và được mời – hay đúng hơn là
bị “ép” – hát karaoke. Điều đó thậm chí còn tồi tệ hơn cả việc xung quanh đầy
rẫy những vodka, cognac và gái gọi.
Như
thế không phải là tôi không thích nhạc, ngược lại là đằng khác. Vấn đề là ở chỗ
karaoke không thực sự là nhạc, kể cả khi hát đúng chăng nữa. Nó giống như ảnh
cưới của nhiều người Việt , sắp đặt và chỉnh sửa quá nhiều, không thật, lòe
loẹt, khoa trương và ngớ ngẩn.
Khái
niệm kitsch (tạm dịch là lòe loẹt, giả tạo) có vẻ tương đối lạ lẫm đối với
người Việt, nhưng lại rất phổ biến ở phương Tây. Hát karaoke có thể được coi là
một biểu hiện của khoe mẽ bởi lẽ đó là hành động giả làm ngôi sao chứ không
phải là phát triển kĩ năng và tính sáng tạo cần thiết để trở thành một nghệ sĩ
chuyên nghiệp.
Nó
thổi phồng cái tôi của những kẻ nghiệp dư trong khi tôn vinh cái ăn theo. Nên
khi tôi hát hay nghe hát karaoke, tôi thấy nó đúng là kiểu giả tạo và khoe mẽ,
thế nên tôi chẳng thích karaoke tí nào cả.
Quan điểm của V.
Nhiều
người phương Tây lạ lẫm vì sự phổ biến của karaoke ở Việt Nam
Tiếng
Việt với những dấu lên xuống dập dờn rất giàu tính nhạc. Tất cả mọi thứ từ lời
chào, đến thơ phú hay thậm chí cả những câu chửi cũng được cất lên như những
bài ca khi chúng thoát ra khỏi miệng người nói. Chúng tôi không thấy việc đó có
gì sai trái mà trái lại nhà cửa và đường phố tràn ngập lời ca tiếng hát lại rất
hay. Ở Việt Nam
hát là cách biểu hiện đầy đủ và chân thật những gì trong trái tim và khối óc;
karaoke không gì khác là một sự biểu hiện ở mức cao hơn quá trình đó.
Tôi
cũng không thích việc có đầy rẫy gái gọi và những cách hành xử thô lỗ ở các
quán karaoke, nhưng tôi cũng biết là ở phương Tây cũng chẳng thiếu nạn mại dâm,
kích dục và bất lịch sự. Trước tiên người Tây nên tập trung vào việc là hình
mẫu cho chính xã hội của mình trước khi áp đặt đánh giá lên người khác.
Vậy
nên nếu người Tây cho rằng ai đó hát hết sức bình sinh ở chốn công cộng là điên
rồ thì chính họ mới là có vấn đề. Nếu người Tây không thể thưởng thức karaoke
mà không hề nghi ngại thì đó chính là vấn đề của họ. Và nếu người Tây không
biết hát thì đó cũng lại là vấn đề của họ.
Giao thông hỗn loạn
Quan điểm của W.
Nếu
nhìn lướt qua giao thông ở Hà Nội hay Sài Gòn thì thấy người Việt đang ngày một
kém văn minh. Đường thì càng ngày càng tắc, người đi đường tranh giành nhau
từng tấc đường một, họ leo lên cả vỉa hè, đi sai đường, không chú ý đèn đỏ, và
chẳng để ý gì đến lối đi cho người đi bộ hay cả người đi bộ. Buổi tối thì càng
kinh khủng hơn khi có người say rượu lái xe và những tay hooligan trẻ măng lao
ra đường hàng loạt.
Tình
trạng thiếu văn hóa giao thông cho thấy Việt Nam ngày càng thịnh vượng không đi
cùng với văn minh được nâng lên hay dân trí tăng.
Kinh
khủng nhất là trẻ con bị nhồi nhét và để cho ngồi vắt vẻo trên mô tô: lắc lư
trong nôi hay yếu ớt trong vòng tay mẹ; được nhấc lên cao để có thể nhìn qua
vai bố; hay núp giữa hai chân người lái, thò mũi qua đằng trước. Một xã hội đối
xử với trẻ em tệ thế thì không thể văn minh được.
Quan điểm của V.
An
toàn giao thông là vấn đề lớn với tất cả người Việt. Tuy nhiên, thủ phạm là
thiếu vốn và kế hoạch đầu tư thiếu sát thực và tầm nhìn chứ không phải do dân
trí.
Mặc
dù lộn xộn nhưng giao thông Việt Nam cũng có những điểm kì diệu
khiến việc lái xe không đến nỗi kinh khủng lắm. Đôi khi tôi rất ngạc nhiên khi
thấy dòng xe cộ lưu thông được (nếu nhìn vào áp lực lên những con đường và cơ
sở hạ tầng). Nhưng mọi thứ vẫn đang diễn ra, đôi lúc còn tốt là đằng khác. Nó
giống như thể mỗi một người lái xe là một con cá bơi trong một đàn lớn, một
thành viên trong dàn nhạc giao hưởng hỗn loạn. Nếu bạn đào sâu hơn thì có thể
thấy là giao thông chỉ là một dấu hiệu của dân trí và sự hòa hợp trong xã hội
Việt Nam
vì đó là lạc hậu và lộn xộn.
"sự hòa hợp trong xã hội
Việt Nam?"
Tất nhiên là tôi quan tâm đến trẻ em và tương lai và mong muốn góp lời khuyên để giúp bảo vệ chúng tốt hơn nữa.
Tuy
nhiên, điều tôi không bao giờ ủng hộ là quan điểm cho rằng người Việt không quý
trọng mạng người như người Tây; hay thậm chí suy nghĩ rằng cuộc sống của người
Việt là rẻ rúng và có thể hi sinh mà không cần tưởng niệm hay trả thù. Sự tàn
khốc của chất độc màu da cam và vô số ví dụ khác nữa về những vụ giết người
hàng loạt và dồn dân mà Việt Nam
đã từng gánh chịu trong quá khứ là những hành động hết sức vô đạo đức nếu hiểu
theo khái niệm văn minh.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét